Asker Ayı Wojtek : Annesi Öldürülmüş Yavru Ayıdan Polonya Ordusunda Çavuşluğa Terfi Eden Bir Savaş Kahramanı

Wojtek veya Orjinal haliyle Wojciech Lehçede “savaşı seven, savaşçı” anlamına geliyor. Polonyalı askerler yanlarına aldıkları yavru ayıya bu ismi uygun görmüşler.

Hikayemiz 1942 baharında Sovyetlerin Polonyayı işgali sonrası Sibirya’da ki bir gulagdan Sovyetlerce serbest bırakılan 2. Polonya Kolordusuna bağlı Polonyalı Anders Birliğinin Rusya’ya sürgün edilen yüzlerce siville birlikte İran’a doğru yola çıkmasıyla başlıyor.

Wojtek bir Suriye Boz Ayısı. Yaşam alanı Orta Doğu. İran’da avcılar tarafından ailesi katledildikten sonra avcılardan birisi yavruyu alır ve evine getirip çocuğuna verir. Sovyetlerden İran’a hareket eden Anders Birliği ve polonyalı mülteciler İran’ın Hemedan kentinde tren istasyonunda bu çocuk ve yavru ayıyla karşılaşır. Sivil mültecilerden Irena Bokiewicz ayıya çok bağlanır ve ondan ayrılmak istemez. Teğmen Anatol Tarnoweick’e giderek yardım ister. Teğmen, hayvanın askerlere moral olacağı düşüncesiyle bir miktar İran parası, bir adet İsviçre çakısı ve biraz çikolata karşılığında ayıyı çocuktan satın alır. Çavuş Piotr Prendyś ayıya göz kulak olması için atanır.

Hayvan maskotlar birlikler arasında II. Dünya Savaşı sırasında oldukça yaygındı ancak Wojtek bir boz ayı olması ve hikayesi dolayısıyla belki de aralarında en çok akılda kalanlardan.

Yavru ayı sonraki üç ayı Tahran yakınlarındaki bir Polonya mülteci kampında Irena’nın gözetiminde geçirdi. Bu süreçte genellikle arta kalan yemeklerden beslendi ve sık sık yıkanmış ve asılmış çamaşırlara dadanarak oyun oynadı. Daha sonra Polonya 22. Topçu Destek Bölüğüne bağışlanan ayıya Wojtek adını verdiler. Bölük ile birlikte Orta Doğuyu gezen Wojtek, Irak’tan Suriye’ye ardından Filistin ve son olarak Mısır’a gitti.

Yavru ayı başlarda yutma problemleri yaşadı. Askerler çözüm olarak votka şişesine bir bez sararak yaptıkları biberonla onu sütle beslediler. Büyüdükçe ona marmelat, meyve, şurup ve bal vermeye başladılar. Askerler arasında alkolün yaygın olmasıyla alkollede tanışan Wojtek’in zamanla bira en sevdiği içecek haline geldi. Tıpkı birlikte yaşadığı askerler gibi sigaraya da alıştırılan wojtek zamanla alkol ve sigaraya tutkun bir hayvan oldu.

Polonyalı askerler onlara kendilerinden biri gibi davrandı. Birlikte uyudular, ateşin başında birlikte oturdular, futbol oynadılar, Wojtek el bombası antremanı sırasında kullanılan portakalları kovaladı ve sık sık askerlerle güreşti. Hatta birliğe yeni gelen askerleri korkutmak için ona numaralar öğrettiler. Asker selamı vermeyi öğrenen Wojtek, birliğe yeni gelen askerleri yutacakmış gibi tutup ayaklarından havaya kaldırırarak korkuturdu.

Her şeye rağman Wojtek bir vahşi hayvandı ve ait olduğu yer bir askeri birlik değildi. Bu yönünü ise olabilecek en masum yaramazlıklarla gösterirdi. Örneğin, bir yılbaşında gıda deposuna gizlice girip her şeyi yedi. Kamptaki duşların nasıl açılacağını öğrenip suyla oynamak istemesi yüzünden kampta sık sık su sıkıntısı olurdu.

22. Topçu Destek Bölüğü Mısır’a vardığında 2. Polonya Kolordusu İtalya Seferi için İngiliz Ordusuna bağlanmıştı. Ancak İngiliz Ordu Yönetmeliğinde, evcil hayvan veya maskot, nakliye gemilerine hayvan bindirmek yasaktı. Bu durumda Polonyalılar Wojtek’i bırakmak zorundaydılar. Yönetmelikteki bu kuralı aşmak için Polonya Ordusu Ayı Wojtek’i 22. Bölüğe asker olarak atadı. Wojtek’e Er rütbesi verildi. Bakıcıları Dymitr Szawlugo ve Henryk Zacharewicz’di. Orduya alınmış bir er olarak Wojtek’e bir maaş defteri ve seri numarası düzenlendi. Böylelikle Wojtek diğer askerlerle birlikte bir ordu mensubu olarak çadırlarda veya ona özel hazırlanmış tahta sandıkta yaşayabilecekti.

Wojtek 1944 yılında birliği ile birlikte Monte Cassino Muharebesi‘ne katıldı. Bu savaşta mühimmat kasalarını taşımada birliğine yardım ettiği söylenir. Bu söylence kesin değildir ve kimilerince kurgu olarak kabul edilir. Kimileri boş kasaları askerlerin yaptıklarını izleyip örnekleyerek oradan oraya taşıdığını söylerken, Wojtek’i gördüğünü iddia eden bazı ingiliz askerleri tıpkı diğer askerler gibi mühimmat taşıyan bir ayı gördüklerini ve taşıdıklarını normalde dört askerin zor kaldırdığını iddia ediyor.

Wojtek bu eylemleri sonrası İtalya’da müttefik kuvvetler arasında bir anda popüler oldu. 22. bölük bu popülerlik sonrası birliğin armasını top mermisi taşıyan bir ayı olarak değiştirdi.

Savaştan sonra Sovyet kontrolündeki hükümetin Wojtek’i Komünizmin sembolü haline getireceği korkusuyla Polonya’ya gönderilmesini istemeyen bakıcıları onu İskoçya’ya gönderdi. Ayı Rusların tarihinde 16. yüzyıldan beri kullanılan bir sembol. Bu anlamda polonyalıların sovyetlerin Wojtek’i sembolize edebileceği veya propaganda amaçlı kullanabileceği korkusunun altında yatan tarihsel nedenler var. Wojtek, birliğin geri kalanıyla birlikte Berwickshire’a nakledildi ve Hutton köyü yakınlarındaki Sunwick Çiftliğine yerleştirildi. Yerel halk ve basında popüler olan Wojtek’i Polonya-İskoç derneği fahri üye yaptı. İskoçya’da ki bu çiftlik , Ayı Wojtek’in nispeten özgür olduğu son durağı oldu.

15 Kasım 1947’de terhis edildikten sonra Wojtek günlerinin geri kalanını Edinburgh Hayvanat Bahçesi’nde geçirdi. Burada, sık sık Polonyalı askerler ve basın tarafından ziyaret edildi. Asker Ayı Wojtek 1963’ün Aralık ayında 21 yaşındayken öldü. Anısına Edinburgh merkezine bronz bir heykeli dikildi.

2014 de Krakow’da anısına bir heykel dikildi