İlk İnsandan Bugüne

ilk insan gibi hür

Susam Sokağı ve 80lerde Çocuk Olanlar

gün güneşli, insanlar neşeli
sen de gel oyna susam sokağı’nda…

dostluk ve sevgi sarıyor her yeri
gel katıl bize, verelim el ele.

Susam Sokağı’nı 80’lerde çocuk olup bilmeyen neredeyse yoktur. TRT’nin 1980’lerden 90’ların başına kadar sadece iki sezonunu satın aldığı ve tekrar tekrar yayınladığı bu efsane yapım, çocuklar için hazırlanmış programlar arasında bence en iyisiydi. Günümüze 2017’ye geldiğimizde aradan onlarca yıl geçmesine rağmen böylesine özenle, emekle hazırlanmış alternatif bir çocuk yapımı hala göremiyoruz. Günümüz veletlerinin PePe gibi animasyonlar izleyerek büyüdüğünü düşünürsek Susam Sokağı’nın önemini ve değerini bir kez daha anlamak mümkün. Tiyatrocuların harika performansları, seslendirmelerin ve müziklerin uyumluluğu ile bu amerikan üretimi yapım harika bir şekilde Türkiye çocuklarına sunulmuştu. İçeriğindeki çeşitlilik ile hala türünün belkide en zenginidir, öğretici animasyonlar, kısa çizgi filmler, gölge oyunları, kuklalar, tiyatrocuların yer aldığı sahneler ile çocuklar adına yapılmış en emek dolu yapımdır. Uyarlama konusunda çalışan insanlarında hakkını vermek gerekir. İşte bu çocukluk hafızamıza yer etmiş tv yapımının arkasındaki isimleri, hazırlanış sürecini sizlerle paylaşacağım. Kurabiye canavarından Minik Kuş’ a Edi ile Büdü’den Kırpık’a kadar uzanan muppet karakterlerin yaratıcıları ülkemize gelene kadar ne süreçler yaşadılar, ne amaçla bir araya geldiler, bu insanlar kimlerdi, hep birlikte inceleyelim.

Susam Sokağı aslen Amerika’da Susam Atölyesi (Sesame Workshop) adıyla kurulan ve amacı çocuklar için eğlenceli, eğitici, öğretici programlar hazırlamak olan bir grup tarafından hazırlanmıştır. Susam Atölyesi’nin yaratıcıları Joan Ganz Cooney ve Lloyd Morrisett dir.

Joan Ganz Cooney

1966 kışında Cooney, Gramercy Park yakınlarındaki evinde küçük bir akşam yemeği partisine ev sahipliği yapıyordu. Bu partide kocası Tim Cooney, patronu Lewis Freedman ve Cooneys’in sosyal olarak tanıdığı Lloyd ve Mary Morrisett vardı. Lloyd Morrisett bir şirkette eğitim araştırmalarının finansmanından sorumluydu. Konuşma, küçük çocukları eğitmek için televizyon nasıl faydalı kullanılabilir konusuna geldi. Morrisett ” Küçük çocuklara bir şeyler öğretmek, eğitmek için televizyon kullanılabilir mi sizce” diye bir soru yöneltti Joan Ganz Cooney’e. Cooney ” Bilmiyorum fakat bunun üzerine konuşmak isterim” diye cevapladı. O küçük yemek partisi Joan Ganz Cooney ve Lloyd Morrisett arasında 5-10 sene sürecek bir iş ve proje ortaklığının da başlangıcı olmuştu. Bir hafta sonra bu iki insan okul öncesi dönem çocuklar için eğitici bir programın hazırlanması amacıyla fizibilite çalışması yapmak için bir araya geldiler. Cooney’in patronu Freedman başta bu çalışmaya karşı çıktı çünkü kanalının en iyi yapımcılarından Cooney’in böyle bir proje yüzünden kanaldan uzaklaşacağını düşünüyordu, ancak Cooney, Lloyd Morrisett ile çalışmaya devam etmeyi seçti.

Cooney 1967 yazında çalıştığı kanaldan ayrıldı ve Lloyd Morrisett’in çalıştığı şirketin finansmanı ile  Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’ya yola çıktı. Burada çocuk gelişimi, televizyon ve eğitim üzerine uzman kişilerle görüşmeler yaparak ellibeş sayfalık bir rapor oluşturdu. Cooney’in hazırladığı bu belge aynı zamanda Susam Sokağı’nın temellerini oluşturan bir şema niteliğindedir. Cooney hazırladığı rapordan yola çıkarak Susam Sokağı’nın hazırlanması amacıyla Susam Atölyesi adında sadece bu işe yoğunlaşacak bir şirketin kurulmasını teklif etti. Cooney eğitim alanındaki lisans mezuniyetinin araştırma yaparken ve hazırlık aşamasında ona büyük faydası olduğunu aynı zamanda şovun finansmanı açısından kendisine olan güveni arttırdığını söylemiştir. Cooney’in gazetecilik becerileri ve idealist çabası, amacı “fark yaratmak” olan bu kadının başarıya ulaşmasını ve bir iz bırakmasını sağlamıştır.  Cooney kendisiyle yapılan bir röpotajda şöyle söylemiştir ;

“yoksullar ve zor durumda olan insanlar hakkında binlerce belgesel yapabilirdim, ancak bunlar sadece bir avuç herşeyin farkında insan tarafından izlenecekti asla gerçek anlamda bir etkisi olmayacaktı. Okul öncesi çocuklar için çalışmak benim seçtiğim bir öncelik değildi, televizyonu nasıl gerçekten yapıcı bir şekilde kullanabilirim sorusu beni onlara götürdü”

Lloyd Morrisett

Morrisett’in 3 yaşındaki kızı Sarah, Aralık 1965’te, çizgi filmlerin başlaması için  beklerken, o yıllarda günlük yayın başlamadan önce sürekli tv de görülen test desenlerine dalmıştı. Babası kızını izlerken birşeyler farketti, kızı için televizyonda büyüleyici bir şeyler vardı, onu kendisine çeken bir şeyler.

Bizde ki renkli test yayını görselinin aynı işlevi yerine getiren yurt dışı versiyonu. TV de yayın yokken sabit gösterilen bir desen

Bu renkli görsel de bizim aşina olduğumuz

Sarah o dönem yayınlanan tüm reklam müziklerini ezbere biliyor, tv de çıktığı zaman birlikte söylüyordu. Reklamları çocuklara bu kadar cazip kılan neydi? Onlara kelimeleri ve müziği bu kadar kolaylıkla ezberletebilecek ne vardı bu reklamlarda, reklamları bu kadar etkili kılan bu unsurları tespit ederek maddi kaygıyla hazırlanmış bu yapımlara bir alternatif yapılamaz mıydı? Sarah’nın bu yönelimi Susam Sokağı’nın hazırlanmasında da üzerinde çalışılan bir yöntem olmuştur.

Susam Sokağı resmi olarak ilk kez Kasım 1969 yılında Birleşik Devletler’in PBS kanalında gösterildi. Susam Atölyesi 1970 senesinde resmen kuruldu ve çalışmalara başladı. Televizyon yapımcısı Joan Ganz Cooney ve vakıf yöneticisi Lloyd Morrisett in, çocuklara, özellikle de düşük gelirli ailelere okul hazırlıklarına yardımcı olacak bir televizyon şovu olan Susam Sokağı’nın üretimini denetleyecek bir organizasyon kurma düşüncesi artık resmen hayata geçmişti. 1966-1968 yılları arasında iki yıl geçirdiler; yeni gösteri için araştırma, geliştirme ve para toplama eğilimindeydiler. Cooney’in gazetecilik ve eğitim alanındaki bilgileri ve araştırmaları, Morrisett’in deneysel psikoloji eğitimi ve tecrübeleri ile birleşti. Susam Atölyesi’ni kurmak için gerekli 4 milyon dolar’ın 1 milyon doları ABD Eğitim Komisyonu Üyesi Harold Howe tarafından bağışlandı, kalan 3 milyon dolar projeye destek veren Ford Vakfı ve diğer kaynaklardan sağlandı. Organizasyon CTW modeli adı verilen bir planlama, üretim ve değerlendirme sistemi kurdu. Bu sisteme göre işe alınan yazar kadrosu ve çalışanlar sürekli eğitimci uzmanlarla etkileşim halinde olacaktı.  Susam Sokağı’nın ilk başarısının ardından kurucular atölyeyi hayatta tutmak için gerekli neler yapılabilir üzerine çalıştılar. 1980 yılına kadar çok zorlu bir süreçten geçtiler. Susam Sokağı dışındaki prodüksiyonlar için izleyici kitlesi yetersizdi ve bunun üzerine yapılan bir dizi yanlış yatırım organizasyonu iflas noktasına getirdi. 1985 yılına gelene kadar lisans sözleşmelerinin gelirleri istikrara kavuşana dek bu sıkıntılı süreç devam etti.  2005 yılına gelindiğinde CTW’nin uluslararası ortak prodüksiyonlarından elde ettiği gelir 96 milyon dolar oldu. 2008 yılına gelindiğinde, Susam Street Muppets, lisanslama ve sergileme ücretlerinden yılda 15-17 milyon dolarlık bir gelir yakaladı. Cooney, 1990 yılında CEO olarak görevinden istifa etti; David Britt onun yerini alması için seçildi. Günümüzde Susam Atölyesi 813 çalışanlı bir şirket olarak çalışmalarına devam etmektedir.

Gelelim bu projenin Türkiye çocuklarına sunulmasında emeği bulunan insanlara. Susam sokağı proje itibariyle eksiksiz ve çok faydalı bir yapımdı ancak bu yapımı Türkiye’ye uyarlamak ve bu uyarlama sırasında projenin içeriğine zarar vermemek ayrı bir çaba ve çalışma gerektiriyordu. işte o yıllarda bunu büyük bir özveriyle yaparak Susam Sokağı’nı Türkiye çocuklarına kazandıran seslendirmelerden müziklere oyunculuklara kadar tüm ekibe de saygılarımızı sunuyoruz. Ben özellikle Zeynep Abla’yı oynayan Aslı Öyken Taylan’ın o naifliğini ve kibarlığını dün gibi hatırlarım çocuk aklımla.

  • Hayalî karakterler
    • Edi ile Büdü: “Bert and Ernie” uyarlamasıdır. Edi Altan Erkekli tarafından, Büdü ise bir dönem Köksal Engür tarafından bir dönem ise Atilla Şendil tarafından seslendirilmiştir. Susam Sokağı’nın bir nesil için en akılda kalan karakterleri olmuştur. Büdü, Edi ile birlikte yaşamaktadır; Edi ile sürekli çekişmesi, Edi’nin daha uçarı ve çocuksu hareketlerine karşılık ağır başlı ve çokbilmiş tavırları ile ünlüdür. Güvercin sever, dama oynamaya bayılır.
    • Minik Kuş: “Big Bird” uyarlamasıdır. Adının tersine büyük sarı-turuncu bir kuştur ve sokakta diğer insanlarla birlikte yaşar.
    • Kırpık: “Oscar the Grouch” uyarlamasıdır. Manavın hemen yanında bir küfenin içinde yaşar.
    • Kurbağacık: Kermit uyarlamasıdır. Sokakta yaşamaz, kuyruğu yoktur ve derede yüzer.
    • Kurabiye Canavarı : “Cookie Monster” uyarlamasıdır. Sokakta yaşamaz.
    • Açıkgöz: “Grover”.
  • Gerçek kişiler

Bu isimler dışında şovdaki müzikleri seslendiren opera sanatçılarının ve solistlerin isimlerini malesef internette bulamadım. Kendilerine de saygılar sunuyoruz.

Susam Sokağı’nın o unutulmaz introsunu da eklemeden olmazdı

https://www.youtube.com/watch?v=Pl5qfmEdUZc

 

Susam Sokağını hiç izlememiş olanlar için fikir olması açısından bir bölümünün videosu

https://www.youtube.com/watch?v=RFI04-ug1YA

 

 

 

 

 

 

Etiketler:

Bir yanıt yazın